Kieszonkowa artyleria. Granaty ręczne 83 samodzielnej brygady desantowo-szturmowej. Część 1

 

Pod koniec lat 80-tych w Armii Radzieckiej stosowano kilka typów granatów ręcznych. W swym arsenale posiadała ona nowoczesne (czasami innowacyjne) konstrukcje, ale także i modele pamiętające czasy drugiej a nawet pierwszej Wojny Światowej. W trzyczęściowym opracowaniu tym przedstawię tylko podstawowe dane i charakterystyki radzieckich ręcznych granatów użytkowanych przez 83 samodzielną brygadę desantowo-szturmową, dla zainteresowanych historią konstrukcji i szczegółami budowy zapraszam do lektury publikacji specjalistycznych.

Historia i klasyfikacja

Granaty ręczne są znane od dawna, a używano ich już podczas wojen toczonych przed naszą erą. Miały wówczas działanie tylko zapalające. Miotano je ręcznie lub przy pomocy łuków, proc i kusz. Występowały w postaci naczyń glinianych i wydrążonych kamieni, których wnętrze wypełniała mieszanina siarki ze smołą (tzw. ogień grecki) lub wapno gaszone.

Pierwsze granaty elaborowane prochem czarnym pojawiły się w V wieku. Rolę zapalnika spełniał umieszczany w nich knot zapalany tuż przed rzutem. Prosta konstrukcja tych granatów umożliwiała ich wykonanie w stosunkowo krótkim czasie.
Późniejsze granaty składały się z drewnianych lub spiżowych półkul połączonych śrubą i napełnionych prochem czarnym.

Wynalezienie granatu ręcznego w postaci wydrążonej kuli żeliwnej przypisywane jest konstruktorom włoskim (1483 r.). Stąd prawdopodobnie pochodzi nazwa „granat” wywodząca się od popularnego we Włoszech owocu, którego kształt jest zbliżony do amunicji miotanej ręcznie.
W XVI i XVII wieku granatów używano powszechnie. Ich masa była znaczna, co wiązało się z niewielkim zasięgiem rzutu.
Zaczęto więc tworzyć specjalne pododdziały grenadierów, do których werbowano żołnierzy wysokiego wzrostu. Sprawdzali się oni zarówno podczas zdobywania umocnionych pozycji wroga, jak i obrony własnych stanowisk.

Rozwój broni strzeleckiej w XVIII i XIX wieku spowodował prawie całkowity zanik granatów. Ponownie pojawiły się podczas wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 r., potwierdzając swoją skuteczność przy zdobywaniu silnie umocnionych pozycji. Kulminacja wyjątkowego znaczenia granatu ręcznego przypadła na I i II wojnę światową, w których używały ich powszechnie wszystkie walczące strony. Do dnia dzisiejszego pozycja granatu ręcznego w uzbrojeniu współczesnych armii jest znacząca.
Granaty ręczne zaliczane są do pomocniczej amunicji strzeleckiej. Faktycznie stanowią one odrębną grupę amunicyjną. Pod względem budowy i działania na cel granaty ręczne zbliżone są do odpowiednich pocisków granatnikowych. W szczególności do rażenia zarówno celów żywych jak i sprzętu (zwłaszcza opancerzonego) w obu przypadkach wykorzystywana jest energia materiałów wybuchowych (energia wybuchu), a do inicjowania wybuchu stosowane są zapalniki.
Granaty ręczne stanowią dodatkowe, indywidualne uzbrojenie żołnierza. Służą do rażenia siły żywej, lekkich umocnień i budowli, a także do zadymiania terenów i powodowania czasowej niezdolności przeciwnika do walki poprzez jego ogłuszenie, oślepienie lub poddanie działaniu substancji chemicznych .

Ze względu na przeznaczenie ręczne granaty bojowe dzieli się na:

* granaty obronne – z grubościenną skorupą żeliwną (obecnie stosowane sa skorupy z tworzywa sztucznego z wtopionymi odłamkami) z nacięciami wymuszającymi fragmentację , np. F-1, RGO. Stosowane w obronie.

* granaty zaczepne – z cienkościenną skorupą z blachy ( obecnie stosuję się coraz częściej obudowę z tworzyw sztucznych), np. RG-42, RGD-5, RGN. Stosowane podczas działań zaczepnych i ofensywnych.

* granaty przeciwpancerne – skorupa cienkościenna stanowiąca obudowę ładunku kumulacyjnego, np. RKG-3/RKG-3M. Jak sama nazwa wskazuje stosowane do zwalczania sił opancerzonych...chociaż nie tylko.

* granaty specjalne – granaty zawierające ładunek zapalający lub dymny, np. RDG-2.

Żołnierz 83 samodzielnej brygady desantowo-szturmowej, podobnie jak każdy inny żołnierz Armii Radzieckiej, podczas działań bojowych etatowo wyposażony był w dwa granaty. Jeden obronny i jeden zaczepny przenoszone w ładownicy na granaty zestawu RD-54. Dwóch, trzech żołnierzy z drużyny dodatkowo w bocznej kieszeni RD-54 przenosiło po jednym granacie przeciwpancernym RKG-3M.

Poniżej krótka charakterystyka i zastosowanie podstawowych bojowych granatów ręcznych Armii Radzieckiej z czasów Zimnej Wojny. Pod zdjęciami i tekstem zestawienie podstawowych danych techniczno-taktycznych granatów.

1.GRANATY OBRONNE

Ręczny granat obronny F-1.

Granat ręczny F-1 z zapalnikiem UZRGM/UZRGM-2 jest granatem odłamkowym o działaniu ze zwłoką, używanym głównie w obronie i rzucanym zza ukrycia.
Wbrew panującym opiniom granat ten nie jest czysto Rosyjską konstrukcją. Skorupa tego granatu jest skopiowana (w latach 1926-1939 kopiowano w 100%, nawet z gwintem i śrubą denną) z granatu francuskiego wz.15. Zapalnik natomiast także jest rozwinięciem wzoru francuskiego zapalnika wz.18 (rosyjski zapalnik Kowesznikowa).

Widok ogólny granatu F-1 z zapalnikiem UZRGM.

Granat F-1w przekroju. 

1- korpus zapalnika UZRGM; 

2- dźwignia spustowa; 

3- kółko zawleczki; 

4- opóźniacz ze spłonką pobudzającą; 

5- żeliwny korpus; 

6 - materiał kruszący.

Działanie granatu jest następujące:
· Po wyjęciu zawleczki iglica zapalnika podtrzymywana jest przez dźwignię spustową (popularnie nazywaną „łyżką”)
· W momencie rzucenia granatu dźwignią spustowa zostaje zwolniona, iglica pod wpływem ściśniętej sprężyny uderza w spłonkę zapalającą, płomień spłonki zapala opóźniacz i po 3-4 sekundach dochodzi do spłonki pobudzającej.
· Zadziałanie spłonki pobudzającej powoduje wybuch ładunku kruszącego i rozerwanie skorupy granatu.

Dane techniczne granatu F-1

Moje opracowanie (z dawnych czasów) o znakowaniu radzieckich bojowych granatów F-1.

Moje opracowanie (z dawnych czasów) o znakowaniu radzieckich zapalników UZRGM/UZRGM-2.

Do szkolenia żołnierzy w Armii Radzieckiej opracowano ćwiczebną wersję granatu F-1. Granat URG wyposażono w ćwiczebny ładunek hukowy pozorujący wybuch granatu a skorupa granatu jest nawiercona od spodu i pomalowana na kolor czarny.

Ćwiczebny granat URG, charakterystyczny otwór w dnie granatu i zapalnik UZRGM z ładunkiem hukowym. Fot. olx.ua

Na wyposażeniu Sił Zbrojnych ZSRR była jeszcze jedna odmiana granatu przeznaczonego do szkolenia, URD. Granat ten miał skorupę identyczna jak granat bojowy (malowaną na czarno) a eleaborowany był materiałem obojętnym. Cały granat ważył tyle samo co bojowy, a przeznaczony był do nauki wkręcania i wykręcania zapalnika.

Małe opracowanie (moje dzieło z czasów dawnych...) na temat znakowania radzieckich granatów ćwiczebnych F-1.

Granaty F-1 w skrzyni transportowej, w puszkach zapalniki UZRGM.

Ręczny granat obronny RGO.

Granat ręczny RGO z zapalnikiem UDZ jest granatem odłamkowym o działaniu ze zwłoką, używanym głównie w obronie do zwalczania siły żywej. Granat ten można używać rzucając go tylko zza osłony (promień rażenia odłamków jest większy niż zasięg rzutu).
Konstrukcja jak wszystko wskazuje z końca lat 70-tych. Na uzbrojenie Armii Radzieckiej został przyjęty w roku 1982. Pierwsze potwierdzane bojowe zastosowanie w Afganistanie to rok 1984.
Zupełnie nowa konstrukcja granatu jak i specyficznego zapalnika UDZ stosowanego tylko w tych granatach w czasie interwencji w Afganistanie.
Zapalnik mechaniczny ze zwłoką czasową, dodatkowo zapalnik działa jako zapalnik uderzeniowy po 1-2 sekundach od zwolnienia dźwigni spustowej. Po ok. 4-5 sekundach zaczyna działać samo likwidator. Widać że konstruktorzy radzieccy zbudowali zapalnik bardzo uniwersalny i bardzo skuteczny. W radzieckim indeksie GRAU oznaczono ten granat 7G22.

Do białogardzkiej brygady granaty te trafiły około roku 1989. Ze wspomnień weteranów brygady wynika że leżały one głownie w magazynie a na “bojowo” rzucano starymi modelami F-1 i RG-42.

Widok ogólny granatu RGO z zapalnikiem UDZ.

Granat RGO z zapalnikiem UDZ w przekroju. 

1- zapalnik UDZ; 

2 - dźwignia spustowa; 

3- zewnętrzna karbowana półsfera; 

4 - wewnętrzna karbowana półsfera; 

5 - ładunek kruszący; 

6- detonator.

Dane techniczne granatu RGO.

Do szkolenia żołnierzy w Armii Radzieckiej ( a tak naprawdę to już Armii Federacji Rosyjskiej bo był to rok 1992) opracowano ćwiczebną wersję granatu RGO. Granat PUI-RGO wyposażono w ćwiczebny ładunek hukowy pozorujący wybuch granatu a skorupa granatu jest nawiercona od spodu. Zapalnik stosowany w tym granacie to UZRGM z ładunkiem hukowym identycznym jak w granacie URG. Granat pomalowany jest na kolor czarny. Przyznam że nie widziałem nigdy tego modelu nawet na zdjęciach, jedyne co udało mi się znaleźć to przedstawiona niżej grafika.

Ćwiczebny granat PUI-RGO. Fot. arms.ru

Radziecki plakat szkoleniowy z lat 70.

Bibliografia:

1. Instrukcja piechoty. Granaty ręczne, MON, Warszawa 1961.
2. Amunicja Wojsk Lądowych. Podręcznik, MON, Warszawa 1985.
3. Krzysztof Jamroziak .Możliwości rażenia ręcznymi granatami odłamkowymi w świetle wyników badań. .WSO Wrocław.
4. Инженерные боеприпасы. Руководство по материальной части и применению. Книга третья. Военное издательство -1976.

Opracował: Zbigniew Ziemiński "saperski"

W kolejnej części zaprezentuje granaty zaczepne i ich ćwiczebne odpowiedniki.

#desantowyBiałogard #83BrygadaDesatowoSzturmowa #granat #granatyObronne #granatF1 #f1 #uzrgm #granatRgo #rgo #zapalnikUdz #rgn #granatyRadzieckie